Окружно послание на Светиот и Велик Собор на Православната Црква (Крит 2016г.)

Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух

 

 

Нашите благодарењa му ги упатуваме на Бога, во Троица поклонуван, Кој нѐ удостои да сe состанеме во денот на Педесетницата, на едно место, на островот Крит, осветен од Апостолот на народите, Павле, и од неговиот ученик Тит, од „вистинското чедо по заедничката вера“ (Тит 1,4), и со потврда од Светиот Дух, да го завршиме заседавањето на Светиот и Велик Собор на нашата Православна Црква, свикан од Неговата Божествена Сесветост, Вселенскиот Патријарх г. Вартоломеј, во едномисленост со Блаженејшите Претстоители на Најсветата Православна Црква, во слава на благословеното име Негово, и за доброто на Народот Божји и на целиот свет, исповедувајќи заедно со божествениот Павле: „И така, секој човек нека нè смета нас за служители Христови и управници на тајните Божји“ (1Кор 4,1).

 

Светиот и Велик Синод на Едната, Света, Соборна и Апостолска Црква претставува автентично сведоштво на верата во Богочовекот Христос, Единородниот Син и Логос Божји, Кој, преку Неговото воплотување, и преку целата работа на земјата, преку Неговата жртва на крстот, и преку Неговото воскресение, го откри Троичниот Бог како бесконечна љубов. Затоа, во една уста и во едно срце го упатуваме словото на „надежта која е во нас“ (1Петр. 4,15), не само на чедата на нашата најсвета Црква, но, исто така, на секој човек, „на далечните и на блиските“ (Ефес.2,17). „Нашата надеж“ (1Тим.1,1), Спасителот на светот, беше откриен Себе си како „Бог со нас“ (Мат. 1,23) и како „Бог за нас“ (Рим. 8,32), „Кој сака сите луѓе да се спасат и да дојдат во познавање на вистината“ (1Тим. 2,4). Проповедајќи според милоста Божја и не криејќи ја Својата благодетел, според зборовите на Господа „небото и земјата ќе преминат, но Моите зборови нема да преминат“ (Мат. 24,35), „исполнети со радост” (1Јов. 1,4) го благовестиме словото на верата, надежта и љубовта, гледајќи во „денот безвечерен, безвременски наследник и без крај“ (Василиј Велики, Коментар на Шестоднев 2, PG 29,52). Фактот дека „нашето живеалиште е на небесата“ (Филип. 3,20) не го одрекува, туку го зајакнува нашето сведочење во светот.

 

Во ова го следиме преданието на Апостолите и нашите отци кои го благовестеа Христос, а преку Него и спасоносното искуство на верата на Црквата, богословејќи „рибарски“, односно апостолски кон луѓето од секоја епоха, за да им го пренесат Евангелието на слободата „со која Христос нè ослободи“ (Гал. 5,1). Црквата не живее за себе. Таа се принесува за целото човештво, за да се издигне и да го обнови светот во ново небо и нова земја (Откр. 21,21). Според тоа го подава евангелското сведоштво и ги раздава даровите Божји во вселената: Неговата љубов, мир, правда, помирување, силата на воскресението и очекувањето на вечноста.

 

* * *

 

I.Црквата: Телото Христово, икона на Света Троица

1. Едната, Света, Соборна и Апостолска Црква е богочовечка заедница според икона на Света Троица, претвкус и живеење на Есхатонот во божествената Евхаристија и откривање на славата на иднината и како постојана Педесетница таа е незамолчлив пророчки глас во светот, присуство и сведоштво на „Царството Божјо  кое дошло во сила“ (Марко 9,1). Црквата, како тело на Христос го „собира“ (Мат. 23,37) светот во Него, го преобразува и го напојува со „вода која тече во живот вечен“ (Јован 4,14).

 

2. Апостолското и отечко предание, следејќи ги востановувачките зборови на Господа и основачот на Црквата на Тајната Вечера со Своите ученици преку тајната на Евхаристијата ја истакна карактеристиката на Црквата како „Тело Христово“ (Мат. 26,26; Марко 14,22;  Лука 22,19; 1Кор. 10,16-17 и 11,23-29) и секогаш ја поврзува со тајната на воплотувањето на Синот и Логосот Божји од Светиот Дух и Дева Марија. Во тој дух, секогаш го нагласува неизречивиот однос како на целокупна тајна на божествениот домострој во Христа, со тајната на Црквата, како и тајната на Црквата со тајната на божествената Евхаристија, која континуирано се потврдува  во светотаинскиот живот на Црквата преку делувањето на Светиот Дух.

 

Православната Црква, верна на ова едногласно апостолско Предание и светотаинско искуство, претставува автентично продолжување на Едната, Света, Соборна и Апостолска Црква, како што ја исповедаме во Символот на верата и како што се потврдува преку учењето на отците на Црквата. Така ја чувствува повеќе својата  одговорност, не само за автентично доживување на ова искуство од страна на црковното тело, туку и за веродостојното сведоштво на вистината пред целото човештво.

 

3. Православната Црква во своето единство и католичност е Црква на Соборите, од Апостолскиот Собор во Ерусалим (Дела 15,5-29) до денес. Црквата сама по себе е Собор, востановен во Христа, а Светиот Дух раководен, според апостолското: „зашто на Светиот Дух и нам ни беше угодно“ (Дела 15,28). Преку Вселенските и Помесните собори, Црквата ги благовестела и продолжува да ја благовести тајната на Света Троица, којашто се објави преку воплотувањето на Синот и Логосот Божји. Соборското дело непрекинато продолжува во историјата преку следните Синоди со католичка потврденост, како што е на пример Великиот Собор(879-880) во времето на свети Фотиј Велики, Патријархот константинополски и Великите Собори свикани во времето на свети Григориј Палама (1341, 1351 и 1368), на кои беше потврдена истата вистинска вера, особено вистината за исходењето на Светиот Дух и за човековото учество во Бога преку нестворените божествени енергии. Потоа Светите и Велики Собори одржани во Константинопол: Соборот од 1484 година за поништување на унионистичкиот Флорентски собор (1438–1439), потоа Соборите од 1638г., 1642г., 1672г. и 1691г., за поништување на протестантските мислења, како и Соборот одржан 1872г. поради етнофилетизмот како еклисиолошка ерес.

 

4. Светоста на човекот е незамислива надвор од телото Христово „кое е Црква” ( Ефес. 1,23). Светоста извира од единствениот Свет. Таа е учество на човекот во Божјата светост во „заедницата на светителите“ како што се објавува во возгласот на  свештеникот на божествената Литургија : „Светињата на светите“ и во одговорот на верните: „Еден е Свет, еден Господ, Исус Христос, во слава на Бога Отца. Амин.“ Во тој дух, свети Кирил Александриски нагласува дека Христос „е свет поради природата која ја има, како Бог ...се осветува заради нас во Светиот Дух... Христос тоа го направи заради нас, а не заради Себе си, за од Него и во Негода премине благодатта на осветување на сиот наш род. Тој е Првиот кој ги прими првите осветувања (Коментар на Евангелието  според Јован, 11,PG 74,548).

 

Затоа, според свети Кирил, Христос е нашата „заедничка личност“, за во Неговата сопствена човечка природа да се рекапитулира целиот човечки род „бидејќи сите бевме во Христа, а заедничката личност на човештвото повторно оживува во него“ (Коментар на Евангелието според Јован, 11, PG 73,157-161). Тој е единствениот извор на човечкото осветување во Светиот Дух. Во тој дух светоста е учествување на човекот како во тајната на Црквата, така и во нејзините свети тајни, со центар во божествената Евхаристија, која претставува „жртва жива, света и благоугодна на Бога“ (Рим. 12,1). „Кој ќе нè одвои од љубовта Христова: жалост, или неволја, или гонење, глад ли, или голотија, опасност ли или меч?” Како што е напишано: „Заради Тебе секогаш нè убиваат; нè сметаат како овци за клање.” Но, во сето ова победуваме преку Оној, Кој нè возљуби. (Рим. 8,35-37). Светителите го овоплотуваат есхатолошкиот идентитет на Црквата како вечно славословие пред земниот и небесниот престол „на Царот на славата“ (Псалм 23,7), изобразувајќи го Царството  Божјо.

 

5. Православната Соборна Црква се состои од четиринаесет помесни, сеправославнo признати, автокефални Цркви. Начелото на автокефалијата не може да функционира на штета на начелата на соборноста и единството на Црквата. Имено сметаме дека создавањето на Епископски совети во православната дијаспора составени од сите епископи признати како канонски кои во својата област бидуваат поставени во соодветен совет, кои притоа продолжуваат да припаѓаат на оние канонски јурисдикции на кои до денес припаѓаат, претставува позитивен чекор кон нивната канонска организација, додека нивното доследно функционирање го гарантира почитувањето на еклисиолошките начела на соборноста.

 

II. Мисијата на Црквата во светот

 

6. Апостолското делување и проповедањето на Евангелието, познато како мисионерство, спаѓаат во самото јадро на идентитетот на Црквата, како запазување и чување на заповедта Господова: „одете и научете ги сите народи“ (Мт. 28,19). Тоа е здивот на животот којшто Црквата го вдувува во човековото општество и со него го оцрковува светот основајќи секаде нови помесни цркви. Во оваа смисла православните верници се, и мора да бидат апостоли Христови во светот. Оваа мисија не треба да се исполнува наметливо, туку слободно, со љубов и со уважување на цивилизациско-културниот идентитет на поединците и на народите. Во овој обид должни се да учествуваат сите Православни Цркви, со потребното почитување на канонскиот поредок.

 

Учеството во божествената Евхаристија е извор на апостолската ревност за евангелизација на светот. Учествувајќи во божествената Евхаристија и молејќи се за вселената на свештеното собрание, повикани сме да ја продолжиме „Литургијата  по Литургијата“ и да дадеме сведоштво за вистината на нашата вера пред лицето на Бога и на луѓето, делејќи ги даровите Божји со целото човештво, во послушност кон недвосмислената заповед Господова, дадена пред Вознесението Негово: „и ќе ми бидете сведоци во Ерусалим и по цела Јудеја и Самарија и сѐ до крајот на земјата“ (Дела Ап. 1,8). Зборовите пред светата причест: „се раздробува и се разделува Агнецот Божји, Кој се раздробува, но не се разделува, секогаш се јаде, но никогаш не се потрошува“, покажуваат дека Христос како „Јагне Божјо” (Јн. 1,29) и како „Леб на Животот” (Јн. 6,48) ни се нуди нам како вечна љубов, соединувајќи нѐ со Бога и меѓусебно. Така Тој нас нѐ учи да ги раздаваме даровите Божји и самите себе да се понудиме на сите на христолик начин.

 

Животот на христијаните е нелажно сведочење за обновувањето на сите и на сѐ во Христа: „...ако некој е во Христа, нова Твар е; старото помина; и сѐ ново постана“ (2Кор. 5,17). Тоа е воедно повик до сите луѓе на лично, во слобода остварувано, учество во вечниот живот, во благодатта на Господ наш Исус Христос и во љубовта на Бога и Отца, за да ја доживеат во Црквата заедницата на Светиот Дух. „Тајната на спасението е искуство на оние кои сакаат, а не на оние кои се робови на тиранијата“ (Максим Исповедник, Коментар на молитвата „Оче наш“, PG 90, 880). Повторната евангелизација на народот Божји во современите секуларизирани општества, како и евангелизацијата на оние кои сè уште не го запознале Христа, претставува непрекината обврска на Црквата.

 

III. Семејството – икона на љубовта Христова кон Црквата

 

7. Нераскинливото единство меѓу мажот и жената во заемна љубов, Православната Црква го смета за „Тајна голема“ којашто нѐ упатува на односот на Христа и Црквата (Еф. 5,32), а семејството, коешто произлегува од бракот и претставува единствена гаранција за раѓање и воспитување на деца, го смета за „мала Црква“ (св. Јован Златоуст, Коментар на Посланицата до Ефесјаните, 20, PG 62,143) и му овозможува соодветна пастирска поддршка.

 

Современата криза во бракот и семејството е последица на кризата на слободата разбрана како одговорност, нејзиното сведување на благосостојбено самоостварување и нејзиното поистоветување со индивидуалната самобендисаност, самодоволност и автономија, губењето на светотаинскиот карактер на соединувањето на мажот и жената и заборавањето на жртвениот етос на љубовта. Современото секуларизирано општество на бракот гледа како основа на чисто социолошки и прагматичен критериум и го смета за едноставен облик на однос меѓу сите други односи кои имаат еднакво право на институционална потврда.

 

Бракот е црковно насочена работилница на животот во љубовта, и ненадминлив дар на благодатта Божја. „Возвишената рака“ на Бога, „Соединителот“, „невидливо е присутна и ги спојува сопружниците“ со Христа и меѓусебно. Венците коишто се ставаат на главата на младоженецот и невестата при извршувањето на светата Тајна брак упатуваат на жртвената димензија и нивно потполно предавање на Бога и еден на друг. Тие венци се однесуваат и на животот во Царството Божјо откривајќи го есхатолошкото назначување на тајната на љубовта.

 

8. Светиот и Голем Собор со посебна љубов и грижа се обраќа кон децата и кон сите млади. Во големото шаренило на определувањата на идентитетот на детската возраст, нашата најсвета Црква им дава предност на зборовите Господови: „...Ако не се вратите и не станете како деца, нема да влезете во Царството Небесно“ (Мт. 18,3), а потоа: „...Кој не го прими Царството Божјо како дете, нема да влезе во Него“ (Лк. 18,17),како и на она што го соопштува Спасителот наш за оние коишто ги „спречуваат” (Лк. 18,16) децата да му се приближат и за оние коишто ги „соблазнуваат” (Мт. 18,6).

 

Цркава на младите не им нуди само „помош“ туку им ја нуди „вистината” на новиот, богочовечки живот во Христа. Младите православни христијани и христијанки должни се да бидат свесни за тоа дека се носители на долговековното и благословено Предание на Православната Црква, а истовремено и негови продолжувачи коишто смело ќе ги чуваат и на динамичен начин ќе ги негуваат вечните вредности на Православието, покажувајќи им на луѓето животодавно христијанско сведочење. Од нивната средина ќе никнат идните служители на Црквата Христова. Младите не се, значи, само „иднината“ на Црквата, туку се и делотворен израз на нејзиниот богољубив и човекољубив живот во сегашноста.

 

IV. Воспитување според Христа

 

9. Во наше време, во полето на воспитувањето и образованието се забележуваат нови тенденции во однос на поставените содржини и цели, како по третирањето на детската возраст,  улогата како на учителот и ученикот, така и на современото училиште. Доколку образованието се однесува, не само на она што е човекот, туку и на она што треба да биде, само по себе се подразбира дека нашата слика за човекот и за смислата на неговото постоење ќе го одреди и нашето гледиште за неговото образование. Секуларизираниот и индивидуоцентричниот образовен систем, денес доминантен, му создава големи тешкотии на младото поколение, а проблем е и за Православната Црква.

Во средиштето на пастирската грижа на Црквата се наоѓа образованието коешто не е насочено само на развивање на умот, туку и на градење и развивање на целиот човек како психосоматско и духовно битие, во согласност со троединото начало: Бог, човек, свет. Во својот катихетски говор, Православната Црква со љубов и грижа го повикува народот Божји, а посебно младите, свесно и активно да учествуваат во животот на Црквата и негува во нив „најдобар копнеж“ за живот во Христа. На тој начин христоименитата полнота во богочовечката заедница на Црквата наоѓа егзистенцијално упориште и во неа ја доживува воскресенската перспектива на обожувањето по благодат.

 

V. Црквата пред современите предизвици

 

10. Црквата Христова денес е соочена со екстремни, па и провокативни изрази на идеологијата на секуларизмот, сместени во политички, културнии општествени правци на развојот.Основниот елемент на идеологијата на секуларизмот секогаш бил, и до денес е останат, целосно автономизирање на човекот во односот со Христа и на духовното влијание на Црквата, и тоа по пат на произволно поистоветување на Црквата со конзервативизмот, како и по пат на историски неоснованото посочување кон неа како на наводна пречка за секој напредок и развој. Во секуларизираните современи општества, човекот, отсечен од Бога, ја поистоветува својата слобода и смислата на својот живот со апсолутна самостојност и необврзаност од вечното негово назначение, што како резултат има низа погрешни сфаќања и намерни погрешни толкувања на христијанското предание. Така, давањето слобода во Христа „одозгора” и напредувањето „во мерката на растот на полнотата Христова“ (Еф. 4.13), се  смета дека се спротивставува со стремежот на човекот сам себе да се спасува. Саможртвената љубов се вреднува како неспоива со индивидуализмот, додека аскетскиот карактер на христијанскиот етос се оценува како неподнослив предизвик за задоволувањето на поединецот.

Поистоветувањето на Црквата со конзервативноста, неспоива со напредокот на културата, е произволно и злонамерно, бидејќи, свеста на идентитетот на христијанските народи носи неизбришлив печат во долготрајниот придонес на Црквата, не само во нивното културно наследство, туку и во здравиот развој на профаната цивилизација, воопшто, имајќи предвид дека Бог го постави човекот за управител на Божественото создание и Свој соработник во светот. За разлика од современата вера во „човекобогот“, Православната Црква го промовира „Богочовекот”, како конечно мерило на сѐ: „Ние не знаеме за обоготворен човек, туку за очовечениот Бог“ (Св. Јован Дамаскин, Точно изложување на православната вера, 3,2, РG 94,988). Спасоносната вистина за Богочовекот и за Телото Негово - Црквата, Православието го доживува како вистина за местото и начинот на живот во слободата, како „вистинување во љубовта“ (сп. Еф. 4,15), и учество, веќе тука на земјата, во животот на Воскреснатиот Христос. Богочовечкиот карактер на Црквата – кој „не е од овој свет“ (Јн. 18,36), но го храни и насочува нејзиното присуство и сведочење „во светот“ е неспоив со било кој облик на сообразување на Црквата со светот (сп. Рим. 12,2).

 

11.Како резултат на современиот развој на науката и технологијата, нашиот живот коренито се менува. Но, тоа што доведува до промена на човековиот начин на живот, бара расудување од негова страна, бидејќи, покрај битните добри страни, какви што се да речеме олеснетиот секојдневен живот, успешно соочување со сериозните болести, и истражувањето на вселената, се соочуваме и со негативни последици од научниот напредок. Имено, постои опасност од манипулирање со човечката слобода, од употреба на човекот како обично средство, од постепено губење на скапоцените преданија, од закана  или дури уништување на природната околина.

 

Науката, по самата своја природа, не располага, за жал, со неопходни средства за заштита и лекување на многу од проблемите, кои ги предизвикува, непосредно или посредно. Научното знаење не ја активираморалната волја на човекот, кој, иако ги знае опасностите, продолжува да постапува како да не знае за нив. Одговор на човечките сериозни егзистенцијални и етички проблеми и на прашањето за вечната смисла на неговиот живот и животот на светот, не може да се даде без духовен пристап.

 

12.Во наше време широко е распространет восхитот за впечатливиотразвој во полето на биологијата, генетиката и неврофизиологијата на мозокот. Се работи за научни достигнувања, чија широка примена може да предизвика многу сериозни антрополошки и етички дилеми. Неконтролираната примена на биотехнологијата на почетокот, во текот и на крајот на животот, ја доведува во опасност неговата автентична полнота. Човекот, сѐ поинтензивно, на екстремен и опасен начин, експериментира со сопствената природа. Затоа е во опасност да се претвори во некаква биолошка машина, во безлична општествена единка или во механизам на контролирана мисла.

 

Православната Црква не може да остане на маргините на дискусијата за толку важни антрополошки, етички и егзистенцијални прашања. Таа се потпира на критериумите кои ги научила од Бога за да ја покаже актуелноста на православната антропологија, наспроти современото превртување на вредностите. Нашата Црква може и должна е пред светот да ја изрази својата пророчка свест во Исуса Христа, Кој при вочовечувањето го зеде целиот човек и Кој е апсолутен пример на обнова на човечкиот род. Тој ја истакнува светоста на животот и карактерот на човекот како личност од самиот почеток на зачнувањето. Правото на раѓање е прво помеѓу човековите права. Црквата како богочовечка заедница во која секој човек има уникатно битие предодредено за лична заедница со Бога се противи на секој обид за сведување на човекот како објект и негово претворање во мерлива величина. Ниту едно научно достигнување не смее да го навредува достоинството на човекот и неговото божествено предодредување. Човекот не е определен само од неговите гени.

 

На оваа основа е втемелена биоетиката од православно гледиште. Во епохата во која сликите за човекот меѓусебно се судираат, православната биоетика, наспроти профаните автономистички  и стеснети антрополошки гледишта, застапува став дека човекот е создаден според икона и подобие Божјо и дека има вечно назначение. Таа така, со помош на библиската антропологија и духовното искуство на Православието, ја збогатува философската и научната расправа на биоетички теми.

 

13. Во едно глобално општество, ориентирано кон поседување и индивидуоцентризам, Православната католичка Црква во прв план ја става вистината за животот во Христа и според Христа, живот кој се овоплотува во секојдневниот живот на секој човек преку неговите дела „до вечерта“ (Пс. 103,23). Преку нив тој станува соработник на вечниот Отец, „Ние сме Божји соработници“(1Кор. 3.9) и на Неговиот Син, „Отецот Мој до сега работи и јас работам“(Јн. 5,17). Благодатта Божја ги осветува прекуДухот Свет делата на рацете на човекот, кој соработува со Бога и ги покажува како афирмација на животот и човечкото заедништво. Во овие рамки треба да се смести и христијанското подвижништво, радикално различно од секаков дуалистички аскетизам, кој го отсекува човекот од животот и од другиот човек. Христијанската аскеза и воздржание го поврзуваат човекот со светотаинскиот живот на Црквата и не се однесуваат само на монашкиот начин на живот, туку се обележје на црковниот живот во сите негови појавни облици и претставуваат допирливо сведоштво за присуството на есхатолошкиот дух во благословениот живот на верникот.

 

14. Корените на еколошката криза имаат духовна и етичка природа, и се кријат во срцето на секој човек. Таа криза во последните векови е сѐ потешка, како последица на разните раздори, предизвикани од човечките страсти: какви што се алчноста, ненаситноста, себичноста, грабливото расположение, и нивните последици за планетата, како што е промената на климата - која веќе наголемо ја загрозува природната околина, нашиот заеднички „дом”. Прекинот на односите помеѓу човекот и творбатае извитоперување на автентичната употреба на созданието Божјо. Решавањето на еколошкиот проблем врз основа на начелата на христијанската традиција бара, не само покајание за гревот на бездушното искористување на природните ресурси на планетата, туку и коренита промена на начинот на мислење и однесување, и аскеза како лек за потрошувачкиот менталитет, за обоготворувањето на потребите и поседувачкиот став кон природните добра. Исто така претпоставува и наша најголема должност, на наредните генерации да им предадеме природна средина во која ќе може да се живее и нејзина употреба според Божјата волја и благослов. Во светите Тајни на Црквата,созданието се афирмира и човекот се закрепнува за да функционира како иконом, чувар и нејзин „свештеник”, кој доксологиски му ја принесува на Творецот – „Твое од Твоите Тебе принесувајќи Ти, за сите и за сѐ“ и така го негува евхаристискиот однос со тварта. Овој православен евангелски и светоотечки пристап, исто така, го свртува нашето внимание на општествените димензии и натрагичните последици од уништувањето на природнатаоколина.

 

VI. Црквата соочена со глобализацијата, појавата на екстремно насилство и миграциите

 

15. Современата идеологија на глобализација, којашто без врева се наметнува и нагло се шири, веќе предизвикува силни удари врз економијата и врз општеството во светски размери. Нејзиното наметнување создаде нови облици на систематска експлоатација и социјална неправда; таа го има испланирано постепеното неутрализирање на препреките од националните, верските, идеолошките и другите традиции кои ѝ се спротивставени, и под изговор на наводно неопходното приспособување на глобалната економија, веќе доведе до слабеење или целосно разградување на општествените придобивки, проширувајќи го јазот помеѓу богатите и сиромашните, минирајќи ја социјалната поврзаност на народите и потпалувајќи нови огнови на глобални тензии.

Спротивно на воедначувањето и неличносната стандардизација која ја промовира глобализацијата, а исто така и спротивно на екстремниот етнофилетизам,Православната Црква ја реферира заштитата на идентитетот на народите и зајакнување на локалниот идентитет. Како алтернативен модел за единството на човештвото, таа ја покажува членоповрзаната организација на Црквата врз основа на еднаквоста на помесните Цркви. Црквата се спротивставува на провокативната закана кон современиот човек и културните традиции на народите, којашто глобализацијата ја вклучува во себе, како и на принципот на „независноста на економијата“ или „економизмот“, односно на одделување на економијата од животните потреби на човекот и нејзина трансформација во цел сама за себе. Таапредлага одржлива економија основана на евангелските начела. Така, со компасот на зборовите Господови: „не само со леб ќе живее човекот“ (Лк. 4,4), Црквата не го поврзува напредокот на човештвото само со зголемувањето на животниот стандард или со економскиот развој, на товар на духовните вредности.

 

16. Црквата не се меша во политиката во тесната смисла на зборот. Меѓутоа, нејзиното сведоштво е суштински политичко, како грижа за човекот и за неговата духовна слобода. Гласот на Црквата отсекогаш бил препознатлив и секогаш ќе остане едно полезно посредништво на човештвото. Помесните Православни Цркви денес се повикуваат да изградат едно конструктивно сопостоење со секуларната држава и нејзиното владеење на правото во новите рамки на меѓународни односи, во согласност со библиското: „Подајте го царевото на царот, а Божјото на Бога“ (Мт. 22,21). Ова сопостоење треба да ги запази одделните идентитети на Црквата и на државата и да ја осигура нивната искрена соработка, со цел да се зачува уникатната човечка вредност  и човековите права кои произлегуваат од неа, како и социјалната правда.

 

Човековите права се денес во средиштето на политиката, како одговор на современите општествени и политички кризи и потреси,  со цел да се заштити слободата на поединецот. Пристапот кон човековите права од страна на Православната Црква се сосредоточува на опасноста на деградирање на индивидуалното право во индивидуоцентризам и извртената праведност. Ваквото извитоперување е на штета на општествената содржина на слободата и води до произволно претворање на правата во себезадоволувачки побарувања, како и до подигање на опасното поистоветување на слободата со распуштеност на поединецот, до ниво на „универзална вредност“, што ги подрива основите на општествените вредности, на семејството, на религијата, на нацијата, и ги загрозува основните морални вредности.

 

Така, православното разбирање на човекот му се спротивставува и на надменото обоготворување на индивидуата и нејзините права, и на понижувачкото обезвреднување на човечката личност во современите гигантски структури на економија, општество, политика и комуникација. Православното предание е неисцрпен извор на животни вистини за човекот. Никој не покажал поголема почит и грижа за човекот одошто Богочовекот Христос и Неговата Црква. Основно човеково право е заштитата на начелото на верска слобода во сите негови аспекти – имено: слободата на совеста, верата и богослужбата, и сите поединечни и заеднички изразувања на религиозната слобода, вклучително и правото на секој верник да ги извршува своите верски обврски, непопречено од било која интервенција на власта, како и слободата на религиозните заедници да имаат јавна религиозна поука и предуслови за функционирање на религиозните заедници.

 

17. Денес сме сведоци на зголемено насилство во името на Бога. Експлозиите на фундаментализам во рамките на верските заедници се закануваат да одведат кон надмоќ на гледиштето дека фундаментализмот ѝ е својствен на самата суштина на феноменот на религијата. Меѓутоа, вистината е дека фундаментализмот како „ревност не по разумот“ (Рим. 10,2) претставува израз на нездрава религиозност. Вистинскиот Христијанин, следејќи го примерот на распнатиот Господ, се жртвува себеси, а не ги жртвува другите, и заради тоа е најстрогиот критичар на фундаментализмот од било кој происход. Искрениот меѓурелигиозен дијалог придонесува да се развие заемна доверба во промоцијата на мирот и помирувањето. Црквата се стреми „вишниот мир“ да биде повеќе почувствуван на земјата. Вистинскиот мир не се постигнува со силата на оружјата, туку само преку љубовта „којашто не го бара своето“ (1Кор. 13,5). Елејот на верата треба да се ползува да ги ублажи и залекува старите рани, а не за да разгори нови огнови на омраза.

 

18. Православната Црква со болка и молитва ја бележи големата современа хуманитарна криза: распространувањето на насилството и вооружените конфликти; прогонот, егзодусот и убиствата на членовите на верските малцинства; насилното оддалечување на семејствата од нивните огништа; трагедијата на трговијата со луѓе; нарушувањето на основните права на поединците и народите, и присилата за менување на верата. Црквата безусловно ги осудува киднапирањата, мачењата и ужасните погубувања. Го осудува рушењето на храмовите, на верските симболи и на културните споменици.

Православната Црква особено е загрижена за состојбата на христијаните и другите прогонети етнички и религиозни малцинства на Средниот Исток. Особено им упатува апел на властите во тој регион да го заштитат христијанското население – Православните, Древноисточните и другите христијани – кои преживеале во лулката на христијанството. Локалното население – христијаните и другите – имаат неотуѓиво право да останат во своите земји како рамноправни граѓани.

 

Затоа ги повикуваме сите вклучени страни, без разлика на нивните религиозни убедувања, да работат на помирувањето и на почитувањето на човековите права, пред сè преку заштитата на божествениот дар на животот. Војната и крвопролевањата треба да запрат, да надвладее правдата за повторно да се воспостави мир и да им се овозможи на оние коишто биле протерани да се вратат во огништата на нивните предци. Се молиме за мир и правда во страдалните земји на Африка и во измачената Украина. Соборно го повторуваме и нагласуваме нашиот апел кон оние кои се одговорни: да ги ослободат двајцата епископи киднапирани во Сирија, Павел Yazigi и Јован İbrahim. Се молиме и за ослободување на сите луѓе кои биваат држени во заложништво или во ропство.

 

19. Современиот и постојано растечки бегалски и мигрантски проблем, поради политички, економски и климатолошки причини треба да биде во центарот на вниманието на целиот свет. Православната Црква отсекогаш се однесувала, и продолжува да се однесува, кон оние што се прогонети, во опасност или нужда, согласно на Господовите зборови: „Гладен бев и Ми дадовте да јадам, жеден бев и Ме напоивте, странец бев и Ме примивте, необлечен бев и Ме облековте; болен бев и Ме посетивте, во затвор бев и дојдовте при Мене“ (Мт. 25,35-36) и „Вистина ви велам: доколку сте го направиле тоа на овие Мои најмали браќа, Мене сте Ми го направиле“ (Мт. 25,40). Низ целото нејзино историско напредување, Црквата се наоѓала на страната на „изморените и обременетите“ (види Мт. 11,28). Никогаш филантропското дело на Црквата не било ограничено само на соодветните добри дела кон оние што имаат потреба и кои страдаат, туку настојувала да ги отстрани и причините коишто создаваат социјални проблеми. „Делото на служењето“ (Еф. 4,12) на Црквата се признава од сите.

 

Затоа, апелираме најпрво до оние кои имаат моќ да ги отстранат причините кои ја создадоа бегалската криза, да ги преземат сите неопходни позитивни одлуки. Ги повикуваме граѓанските власти, православните верници и другите граѓани на земјите во кои тие побарале и продолжуваат да бараат засолниште, да им ја дадат секоја можна помош, дури и од својот недостаток.

 

VII. Црквата: сведоштво преку дијалог

 

20. Црквата покажува чувствителност кон оние коишто се одделиле себе си од заедницата и се грижи за оние коишто не го разбираат нејзиниот глас. Свесна дека претставува живо присуство на Христа во светот, Црквата го преведува божествениот Домострој во конкретни дејствија користејќи ги сите средства кои ѝ се на располагање, за да даде веродостојно сведоштво на вистината, во точноста на апостолската вера. Во овој дух на сфаќање на потребата за сведочење и принос, Православната Црква секогаш му давала големо значење на дијалогот, особено на оној со неправославните христијани. Преку тој дијалог, остатокот од христијанскиот свет веќе подобро го знае Православието и автентичноста на нејзиното предание. Исто така знае дека Православната Црква никогаш не прифатила теолошки минимализам, ниту пак дозволила нејзината догматска традиција или евангелски етос да бидат ставени под сомнеж. Меѓухристијанските дијалози му послужијана Православието како можност да ја покаже почитта кон учењето на отците и да даде достоверно сведоштво за автентичното предание на Едната, Света, Соборна и Апостолска Црква. Дијалозите коишто ги води Православната Црква никогаш не значеле, ниту пак сега значат, ниту пак некој пат ќе значат било каков компромис во прашањата на верата. Овие дијалози се сведоштво на Православието, засновано на евангелската порака: „Дојди и види“ (Јн. 1,46), дека „Бог е љубов“ (1Јн. 4,8).

 

* * *

 

Во овој дух, Православната Црква во целиот свет, бивајќи пројава на Царството Божјо во Христа, ја живее целата тајна на божјиот Домострој во својот светотаински живот, со Евхаристијата како центар, во којашто не ни нуди храна времена и расиплива, туку самото животворно Тело Владичино, „небесниот Леб“ кој е „лек на бесмртноста, противотров за да не се умре, туку да се живее воБога преку Исуса Христа, кој очистува и штити од зло“ ( Игнатиј Антиохиски, Послание до Ефесјаните  20, PG 5,756). Божествената Евхаристија го образува највнатрешното јадро и на соборното функционирање на црковното тело, како и автентична потврда на православноста на верата на Црквата, како што објавува и светиот Иринеј Лионски: „Нашето учење е во согласност со Евхаристијата, и Евхаристијата го потврдува нашето учење (Против ересите, 4,18, PG 7,1028).

 

Така, благовестејќи во целиот свет, според Господовата заповед, и „проповедајќи во Негово име покајание и отпуштање на гревовите кај сите народи“ (Лк. 24,47), ние имаме обврска самите себе си и едни на другите и целиот наш живот, да му го предадеме на Христа нашиот Бог и да се љубиме едни со други, во едномислие исповедајќи го: „Отецот, Синот и Светиот Дух, Троица Едносуштна и неразделна“. Упатувајќи го ова како Собор, кон сите чеда на нашата најсвета Православна Црква во светот, како и кон целата екумена, следувајќи им на светите отци и на соборските установи за зачувување на верата што сме ја примиле од нашите отци и за „запазување на благочестивоста“ во нашиот секојдневен живот, со надеж за „општо воскресение”, го славословиме триипостасното Божество со божествени песни:

 

„Отче Седржителу, и Слово, и Духу, во три ипостаси една природа. Натсуштен и надбожествен, во Тебе сме крстени и Тебе те благословуваме во сите векови.“(Пасхален канон, 8. песна).

 

† Вартоломеј Константинополски, Претседател

† Теодор Александриски

† Теофил Ерусалимски

† Иринеј Српски

† Даниил Романски

† Хризостом на Нова Јустинијана и на цел Кипар

† Јероним Атински и на цела Елада

† Сава Варшавски и на цела Полска

† Анастасиј Тирански и на цела Албанија

† Растислав Прешовски, на Чешките земји и на Словачка

 

Делегација на Вселенската Патријаршија

            † Леон на Карелија и цела Финска

            † Стефан на Талин и цела Естонија

            † Старец Митрополит Јован Пергамски

            † Старец Архиепископ Димитриј Американски

            † Августин на Германија

            † Иринеј Критски

            † Исаија Денверски

            † Алексеј на Атланта

            † Јаков на Принцевските Острови

            † Јосиф Прикониски

            † Мелитон Филаделфиски

            † Емануел на Франција

            † Никита Дарданелски

            † Николај Детроитски

            † Герасим на Сан Франциско

            † Амфилохиј на Кисамос и Селинос

            † Амвросиј Корејски

            † Максим Силивриски

            † Амфилохиј Адријанополски

            † Калистос Диоклиски

            † Антониј Јераполски, Поглавар на Православните Украинци во САД

            † Јов Телмесоски

            †Јован Хариуполски, Поглавар на Патријаршискиот Егзархат за православните парохии со Руска традиција во Западна Европа

            † Григориј Ниски, Поглавар на Карпато-руските Православни во САД

 

Делегација на Александриската Патријаршија

            † Старец Гаврил Леонтополски

            † Макариј на Најроби

            † Јона на Кампала

            † Серафим на Зимбабве и Ангола

            † Александар на Нигерија

            † Теофилакт на Триполи

            † Сергеј на ’Ртот на Добрата Надеж

            † Атанасиј Кирински

            † Алексеј Картагенски

            † Јероним на Муанца

            † Георгиј Гвинејски

            † Николај Хермополски

            † Димитриј Иринополски

            † Дамаскин на Јоханесбург и Преторија

            † Наркис на Акра

            † Емануил на Птолемаида

            † Григориј Камерунски

            † Никодим Мемфиски

            † Мелетиј на Катанга

            † Пантелејмон на Бразавил и Габон

            † Инокентиј на Бурунди и Руанда

            † Хризостом на Мозамбик

            † Неофит на Ниери и Кенија

 

Делегација на Ерусалимската Патријаршија

            † Бенедикт Филаделфиски

            † Аристарх Константински

            † Теофилакт Јордански

            † Нектариј Антидонски

            † Филумен на Пела

 

Делегација на Црквата на Србија

            † Јован Охридски и Скопски

            † Амфилохиј Црногорско-приморски

            † Порфириј на Загребачко-љубљански

            † Василиј Сремски

            † Лукијан Будимски

            † Лонгин Новограчанички

            † Иринеј Бачки

            † Хризостом Зворничко-тузлански

            † Јустин Жички

            † Пахомиј Врањски

            † Јован Шумадиски

            † Игнатиј Браничевски

            † Фотиј Далматински

            † Атанасиј Бихачко-петровачки

            † Јоаникиј Будимљанско-никшички

            † Григориј Захумско-херцеговски

            † Милутин Ваљевски

            † Максим во Западна Америка

            † Иринеј во Австралија и Нов Зеланд

            † Давид Крушевачки

            † Јован Славонски

            † Андреј во Австрија и Швајцарија

            † Сергеј Франкфуртски и во Германија

            † Иларион Тимочки

 

Делегација на Црквата на Романија

            † Теофан на Јаши, Молдавија и Буковина

            † Лаврентиј на Сибиу и Трансилванија

            † Андреј на Вад, Фелач, Клуж, Алба, Крисана и Марамура

            † Иринеј на Крајова и Олтенија

            † Јован Темишварско-банатски

            † Јосиф во Западна и Јужна Европа

            † Серафим во Германија и Средна Европа

            † Нифон на Тарговиште

            † Иринеј на Алба Јулија

            † Јоаким на Роман и Бакау

            † Касијан Долнодунавски

            † Тимотеј Арадски

            † Николај во Америка

            † Софрониј на Орадеа

            † Никодим на Стрехаја и Северин

            † Висарион на Тулсеа

            † Петрониј на Салај

            † Силуан во Унгарија

            † Силуан во Италија

            † Тимотеј во Шпанија и Португалија

            † Макариј во Северна Европа

            † Варлаам на Плоештиј, Помошен Епископ на Патријархот

            † Емилијан на Ловиштиј, Помошен Епископ на Римничкиот Архиепископ

            † Јован Касијан на Вичина, Помошен Епископ на Архиепископот во Америка

 

Делегација на Црквата на Кипар

            † Георгиј Пафоски

            † Хризостом Китијски

            † Хризостом Кириниски

            † Атанасиј на Лемесу

            † Неофит на Морфу

            † Василиј на Константија и Амохостос

            † Никифор на Кикос и Тилирија

            † Исаија на Тамасос и Орини

            † Варнава Тримитунтски и на Лефкара

            † Христофор Карпасиски

            † Нектариј на Арсиноја

            † Николај Аматиски

            † Епифаниј на Лидра

            † Леонтиј Хитронски

            † Порфириј Неаполски

            † Григориј Месаориски

 

Делегација на Црквата на Грција

            † Прокопиј на Филипи, Неаполис и Тасос

            † Хризосотом Перистериски

            † Германос Илијски

            † Александар на Мантинеа и Кинурија

            † Игнатиј на Арта

            † Дамаскин на Дидимотихос, Орестијада и Суфлиј

            † Алексеј Никејски

            † Јеротеј Навпактски и на Свети Власиј

            † Евсевиј на Самос и Икарија

            † Серафим Касторијски

            † Игнатиј на Димитрија и Алмира

            † Никодим Касандријски

            † Ефрем на Идра, Спеца и Егина

            † Теолог на Серес и Нигрита

            † Макариј на Сидирокастро

            † Антим Александруполски

            † Варнава Неаполски и Ставрополски

            † Хризостом Месинијски

            † Атинагора на Илиа, Ахарна и Петруполи

            † Јован на Лангада, Лита и Рентина

            † Гаврил на Нова Јонија и Филаделфија

            † Хризостом на Никополис и Превеза

            † Теоклит на Јерисос, Света Гора и Ардамери

 

Делегација на Црквата на Полска

            † Симон на Лодзин и Познан

            † Авел на Лублин и Холм

            † Јаков на Бјалисток и Гдањск

            † Георгиј на Семјатиче

            † Пајсиј на Горлице

 

Делегација на Црквата на Албанија

            † Јован Корчански

            † Димитриј на Аргирокастро

            † Николај на Аполонија и Фиер

            † Антониј Елбасански

            † Натаниел Амантијски

            † Астиј на Билис

 

Делегација на Црквата на Чешките Земји и Словачка

            † Михаил на Прага

            † Исаија на Сумпрек

 

† Јеремиј на Швајцарија, раководител на Сеправославниот Секретаријат на Светиот и Велик Собор