Вомировен Епископ захумско-херцеговачки г. Атанасиј

Кратко слово за светата Литургија = Евхаристијa^[1]

Дозволете ми само да ги објаснам основните зборови, поимите и изразите кои ги чувме овде, а тоа се, пред сѐ: Литургија и Евхаристија. Литургија е народна служба (буквален превод од грчки), или: служба на народот. Тоа е своевидна функција која некој ја извршува за народот, во име на народот, пред народот. Тоа е служба, како што вели нашиот народ за Светата Литургија: Божја Служба. Божја служба на грчки е теургија, затоа Литургијата е — теургија = Богоделание, Боготворение. Ние служиме Литургија, а всушност служи Бог. Бог дејствува во Литургијата и затоа Литургијата е — теургија. Но Светата Литургија уште е и народо-ургија. Како што е хир-ургија дело на рацете, работа на рацете, така овде лаос, лиос на грчки е: народ, и ергон = дело, па значи, Литургијата е народо-ургија = народоделание. А тоа дело е всушност теургија — Бого-ургија, Богоделание.

Меѓутоа кај браќата Грци, почесто и главно се употребува зборот Евхаристија, како што чувме кај свети Игнатиј Антиохиски. Затоа што грчкиот збор Литургија има широко значење, кон сите работи кои се вршат за народот, во името на народот, во народот, пред народот. Според тоа, прецизниот поим Евхаристија значи исто што и Литургија, меѓутоа во грчкиот јазик, па потоа и во сите светски јазици, Литургија е сè што се врши како Богослужба; и Вечерната, и Утрената, и Часовите, и останатите служби и обреди. А кога велиме „обреди“, треба да сфатиме дека и тоа се повторно свештени дејствија — свештенодејствија. Бидејќи постојат тенденции, постои световно сфаќање, дека обредите се некоја „церемонија“, која се врши тукутака, како да се работи за некоја магија, та треба само сѐ „точно да се изврши“. Тоа не е тоа. Обредот покажува ред, поредок, последование, и Светата Литургија има свој ред и поредок. И секоја Божествена Служба има свој поредок.

Да се вратиме на Светата Евхаристија. Евхаристијата е земена како израз од оној основен, централен дел на Светата Литургија — Благодарењето. Кога Светите Дарови ќе дојдат на Светиот Жртвеник, даровите кои од народот се донесени, принесени, како просфорите и виното (затоа би им препорачал на Требињците, Херцеговците и на останатите православни браќа, да носат просфори во Храмовите = Црквите). Просфора значи принос, прилог, а за Литургијата = Евхаристијата тоа се лебот и виното. И тогаш се издвојувало од тие донесени дарови = прилози = приноси, како репрезентативен еден леб и еден сад вино, кое со вода се сипало внатре во Чашата = Путирот, и тогаш сето тоа се внесувало во олтарот, и тоа бил Великиот Вход, големото Влегување на Светите Дарови. После тоа, во меѓувреме, има ектении, молби, молитви, но, ако дозволите да кажам, тоа е како една хармоника која може да се растегнува и да се смалува, но и да се изоставува. Но, важните елементи на Литургијата = Евхаристијата не се изоставаат.

Тогаш доаѓа, во понатамошниот поредок на Службата = Литургијата, повикот за мир и помирување: „Да се љубиме едни со други!“ — да покажеме љубов помеѓу себе и со видливи знаци. И во старата Црква се љубеле сите со сите: мажите со мажите, жените со жените, затоа обично биле на едната страна мажите, на друга жените, а и децата исто така, кои вообичаено стоеле напред. И тогаш се чита, заедно, сите, Исповедањето на Верата, Символот на Верата, и веднаш се пристапува кон Благодарењето — Εὐχαριστία. Тоа е онаа прва голема молитва во Канонот на Евхаристијата, во Анафората: „Достојно е Тебе да ти заблагодариме, и благодариме — за сè што си создал“... и т.н., и тогаш, понатаму благодариме на Бога Отца: „затоа што го испрати Својот Единороден Син, Кој направи сѐ за нас, и за нашето спасение“. То ест, со благодарност го кажуваме, „прераскажуваме“, целиот Христов Домострој на спасението. Па додаваме „прераскажување“ на Христовата Тајна Вечера, како Он на Тајната Вечера „го зеде лебот и виното во Своите раце, и рече: ’Ова е телото Мое, ова е Мојата крв. Ова вршете го во Мој спомен.’“ И ние сега тоа го извршуваме, призивајќи го Твојот Свет Дух, и Те молиме: да Го испратиш, та Он, овој леб и ова вино да го направи и сочини во Тело и Крв Христови, и да нè удостои со него да се причестиме. И тогаш, понатаму, по осветувањето на Светите Дарови, се спомнуваат сите Светители, и пред сите Богородица, и сите оние кои се во Небесната и оние кои се во Земната Црква. Бидејќи една е Црквата на небото и земјата, па тука и се изразува нашето единство со Христа и со сите Светители. Потоа сите заедно читаме, т.е. се молиме Оче наш, како наша заедничка молитва кон нашиот заеднички Отец, Кој е и Христов Отец — Нему по Божество, а нам по восиновување — и тогаш сите се причестуваме, и на крај повторно благодариме. Тоа би бил главниот, накратко прикажан, поредок на Службата која се вика Божествена Евхаристија.

А зошто таа се нарекува Евхаристија = Благодарење, од онаа една главна молитва? Затоа што, како што вели свети Максим и другите Светители, сè што можеме да му принесеме на Бога тоа е нашата благодарност. Ништо свое ние немаме, и битието ни го даде Бог, и животот, и сè друго, а благодарноста од наша страна, е најголемото нешто што можеме да Му Го дадеме на Бога, и единственото нешто што е од нас и што е наше, а е можно Нему да Му Го дадеме и да Му возвратиме. Затоа и велиме во центарот на Литургијата: „Твои од Твоите, Тебе ти принесуваме за сите и за сè!“ Сè си ни дал Ти, Боже Господи, ни даде, и сега ние тоа благодарно Тебе ти го принесуваме и возвраќаме. Тоа е таа, наша благодарност = наша Евхаристија. И тоа е тоа што е величествено во Литургијата = Евхаристијата.

Денешниот човек во голема мера го изгубил чувството на благодарност, т.е. дека треба да му благодари на некого. Не, тој сака да биде „еманципиран“, „независен“ од никого, да биде самостоен, „слободен“, тој не сака „да се понижува“. Меѓутоа, не чувствува колку благодарноста е израз на љубовта. Колку пак, самата љубов, како вистинска и несебична љубов, не изнудува благодарност, но колку пак возвраќањето на таа и на таквата љубов е изразено преку благодарноста! Тоа се тие егзистенцијални, онтолошки врски кои се опипливи, битијни односи кои го исполнуваат човечкото битие. Затоа е земен тој збор — благодарност: Евхаристија.

Евхаристијата како Литургија на Црквата е најголемата и најдлабока егзистенцијална, битијна, онтолошка работа и реалност на Црквата, пред сѐ пред Бога, а потоа и пред светот и луѓето. Ти благодариме, Творче и Спасителу, за сите и за сè: што постоиме, што живееме, што има свет, што има живот, што има иден живот; за сите и за сè благодариме, и за добрата и радостите, и за неволјите кои ни доаѓаат. Сѐ е од Тебе и од Тебе благословено. Како Јов, како сите вистински Божји луѓе, и ние Христијаните сме Му благодарни на Бога. Затоа ние сме евхаристиски битија. (Оваа битијна карактеристика на човекот, ни на крај памет ја немаат ниту философите, ни другите, освен Христијаните, религиозните луѓе во светот и историјата). А благодарноста, браќа и господа, на човекот му дава, живот, љубов, радост, полет и сила. Човекот кој е благодарен никогаш не е депримиран, не е некој дефетист, меланхолик, зајадливец, циник или очајник.

Затоа благодарноста е нешто најубаво во човекот. Благодарноста е второ име за љубовта. Тоа е возвратена љубов. Божја љубов. Човечка љубов. Богочовечка љубов. Христова и христијанска љубов.

Говориме, потоа, за Жртвеникот. Бил Праслика во Стариот Завет на новозаветната Црква: затоа што се принесувале жртви на Бога. Меѓутоа, жртвата Божја, Божјиот жртвеник — е Божјата Љубов, жртвена и спасоносна Љубов. Ние во Светата Литургија велиме:„Наднебесниот Твој Жртвеник“, а тоа е Огништето на вечната Божја Љубов, од каде се зажарил и засветлил целиот свет, сето создание, и зрачи оттаму со жарот на љубовта на сите нас, и ние се просветлуваме со тоа што доаѓа од Божјиот Жртвеник на Љубовта. Тоа е она што Митрополитот Амфилохиј го спомна: дека постои една жртва. Таа наша жртва е најголемата наша благодарност на Бога, тоа е љубовта. Таа благодарност е нешто што зрачи, и што зрачи од благодарственото битие: Дека јас не сум егоист, егоцентричен, дека не сум центар на светот; околу тоа сè се врти и движи. Благодарноста го отвара и шири човекот, и колку што човек повеќе дава, повеќе наоѓа и повеќе добива. Тоа се љубовта и радоста, кои се единствени од нашите работи и реалности што не се намалуваат со делба, туку се умножуваат и нараснуваат. Љубовта е таа којашто самата по себе се излева, озарува, исполнува и наградува со возвратна благодарност, и се распалува со благодарна љубов.

Светата Евхаристија е израз и пројава и оприсутнување на Христовата и нашата благодарност на Бога Отца, и радоста во Светиот Дух. Божествената Евхаристија е Светотроична Тајна-Настан на љубовта, животот, радоста — вечна и неминлива, за нас созданијата обесмртнувачка и обожувачка.

Значи Литургијата = Евхаристијата е теургија. Теургијата претпоставува теологија — Богословие и Богоговорење, Богославие и Богоблагодарност. Ние во Светата Литургија говориме повторно со Божјите зборови. Сè што зборуваме за Бога Логосот, сè што имаме како Христијани, целото наше богословие, тоа не е наше мудрување, туку тоа се зборови и словесност кои ни дошле од Бога. Тоа е право Богословие. На него нè научи Бог преку Христа Словото = Логосот, Првиот Богослов (свети Палама). Он да не ни го дадеше и пратеше Својот Единороден Син, што би знаеле ние луѓето за Бога? (Јн. 1, 18). Значи, Православното Богословие како — теологија, и Православното богослужење како — теургија, се поврзани, неразделни. Тоа е вистинско Православие.

Литургијата и Евхаристијата се и теологија — богословие и теургија — богоделание. Затоа, значи, Православието, т.е. нашата Црква, е од светотаински, или ако сакаме да кажеме на латински: сакраментален карактер. Светотаинско е сè што се случува во тајната — ἐν μυστιρίῳ (како што вели свети Василиј) — и околу тајната. Богословието е тајна, и Литургијата како служба, како настан е — Тајна. А Црквата, сконцентрирана во своето јадро, е Света Литургија.

Литургијата твори, го продолжува Христовото дело, Христовиот Домострој на спасението, Божјиот план, целокупното Божјо дело и делување, Божјата прагматија, како што св. Иринеј ги нарекува и Домостројот Христов, и Црквата и Евхаристијата. То ест тоа е Неговата прагматија, прагматика, Негово дело и делотворство и делување. Тој многу богат збор, којшто св. Иринеј го употребува (уште во вториот век), значи дека Прагматија Христова е целокупниот Божји акт и дејствие и дело кое трае; тоа е создавањето на светот, промислувањето за светот, спасувањето на светот и водењето на сите работи на чело со човекот кон Царството Небесно. Затоа Литургијата овде е јадро, резиме на сè што е нашата вера, нашата љубов, нашата надеж.

Што е всушност Литургијата? — Тоа е Евхаристија. Со неа Црквата сака да се престави, изрази, презентира, да се оприсутни. И тоа не е да „излезе на бина“, не е некоја „церемонија“, не е тоа да одржи еден антички „симпозиум“, туку тоа е соборно, Божјо и народно сеспасоносно дело: да се соберат сите верни заедно на едно место, на чело со Епископот и свештенството, опкружени со верниот народ, собрани околу Христа и во Христа, и така рефлектирајќи се низ сè, да Го прозрачи и да Го пројави, да Го оприсутни Самиот Христос. Литургијата = Евхаристија е Христос со нас и во нас. „Ете Јас сум со вас — до свршетокот на векот“ (Мт. 28, 20).

Кој е Христос? Христос е ипостасниот Син Божји, Единороден и Овоплотен, но Он е и Божја Прагматија за нас и сред нас, а тоа и е Црквата како Негово Тело и Дело. Богочовечко тело и Богочовечко дело, како што би рекол отец Јустин. Бог го нашол најмудриот, најбогатиот, најнесфатливиот, најопфатниот, најдлабокиот и најтаинствениот, но најреалниот начин да нè соедини со Себе, во прегратката Своја, во Заедница најтесна и најприсна, а притоа да не нè испари. Бидејќи Бог е Оган, на којшто неможе да му се пристапи. Би испариле и исчезнале, ако Он не нашол спасоносен начин, и место, и собиралиште, и соединувалиште, т.е. Собор и Единство со Него, а тоа е Христос — Синот Божји, Кој е вечно во прегратката на Отца (Јн. 1, 18), а тоа значи во Срцето Негово, во градите Негови, па стана Тело и се всели меѓу нас (Јн. 1, 14). Он затоа и стана Човек, и во Себе како Богочовек, значи истовремено и Бог и човек, а Едниот и Единствениот Единороден и Првороден меѓу многуте браќа, Он нè соедини нас со Себе, со Бога и меѓусебно. Христос е, значи, и посебна, единствена, Богочовечка Личност, но Христос е, дозволете да кажам, и колективна личност, соборна личност. Христос е, значи, Црквата. Не е Црквата само „владици, патрици, попови“, и не ни знам уште што; не е некоја фракција, партија, групација, туку Заедница на Телото на Христа Богочовекот, Заедница на Светиот Дух и на нас, Заедница на Светата Троица и на нас луѓето и Ангелите, и сето создание Божјо на небото и на земјата.

Епископот во Литургијата, со свештенството и народот, навистина е претставник на Христа, овде и сега, он е икона Христова, „на местото и во обличјето Божјо“, како што кажува светиот Игнатиј Богоносец, но затоа што тој во Литургијата ги рефлектира најпотполно, т.е. ги озрачува и прозрачува низ себеси сите Христови особини, сите за нас спасоносни својства и дарови Негови, сета благодат на Светиот Дух, сите харизми — вечниот живот, вечната љубов, спасението, препородувањето, радоста, обожувањето. Но, и секој член на Црквата Го рефлектира Христа низ себеси, затоа секој е важен за Христа. Христос беше првиот верник, Христос беше првиот ѓакон, Христос беше јереј, и остана Вечен Архијереј, Он е Епископ на нашите души, како што кажува Апостолот Петар. Христос е Првина: Првиот здрав, спасен, целосен член на Божјата Црква, Нов и Последен Адам. Он е Првина, Глава и Срце на Црквата, Он е и Темел на Црквата, и Лоза и Маслина. А ние со Крштението и Помазувањето на Светиот Дух и со учеството = причестувањето во Литургијата = Евхаристијата стануваме сотелесници, сокрвници Негови, членови и органи Негови; стануваме младици накалемени на Него — Питомата Маслина, ластари на Него — Лозата, живи камења наѕидани на Него — Темелот. А постојат и уште многу други слики, со кои се претставува и изразува Богочовечката реалност на Црквата = Прагматијата и Телото Христово.

Литургијата е Светодуховско, педесетничко случување, неповторливо повторување на Христа како, дозволете ми да кажам, Соборна Личност, како, ако сакате, „колектив“, т.е. како Собор и Собрание на сите деца Божји на едно исто место — и во Едниот Христос и Едниот Дух, во слава на Бога Отца. Но, Црквата, како „колектив“, како што правилно веќе некој напомена од браќата предавачи, не е обична Црква „конгрегација“, обичен „колектив“, туку таа е Божја и наша, Богочовечка Заедница на живите и словесни личности. (Имало такви колку што сакате „колективи“ и здруженија: во времето на раното Христијанство имало и во Рим такви „друштва“, тоа биле алтруистите, солидаристите и т.н.; и денеска имате разни различни групи и групации, сојузи и корпорации, не само секти, туку и разни човечки организации, имате и разни религиозни организации. Но, тоа не е Црква. И залудно набедуваат — политичарите и новинарите — кога велат „црква“ за некои кои себеси и не се нарекуваат Црква, како што се муслиманите, или други групации кои не сакаат да бидат Црква, ниту да се нарекуваат „црква“).

Црквата е богословски одреден поим, и реалност: тоа е создаден од Бога и свикан Собор во Христа (ἐκ-κλησία=Собрание), во кој се собрани и зачленети (не само како запишани, иако и тоа е важно: кога крстените се запишуваат и добиваат крштеница), и со душа и тело вокорпорирани, воцрковени и оцрковени, вообожени и обожени, воотроичени и отроичени, вобогочовечени и обогочовечени членови = органи Христови. Тоа се сè изрази кои говорат за тоа како е најтесно нашето единство со Христа, а притоа да не се губи личноста, не се губи неповторливоста на секој од нас луѓето како боголики персонални и словесни битија. Секој орган Христов е важен, секој жив член на Црквата е важен. Секој верен човек е неповторливо повторен Христос, но на оригинален начин; нема во Бога, во Христос Богочовекот клиширани, или како што денес се вика, клонирани. Секој човек е жива слика на Живиот Бог, секое дете, секое човечко битие. Затоа Црквата е тајната на идниот век и вечниот живот. Сите ќе бидеме во рајот, каде што има многу места за живеење (Јн. 14, 2), и каде Бог ќе се јави како „Бог на собранието на боговите“ како што се кажува во Псалмите (81, 1) наговестувачки, а кај Светите Отци (на пр. Григориј Богослов) се говори така дека тоа се остварило и се остварува во Црквата, и превосходно во Божествената Литургија. И така со ред, не би имало крај на ова слово кога и понатаму за тоа би говорел.

Литургијата е нашиот идентитет. Литургијата е возглавување, рекапитулација, окровување или закровување на сè што Бог створил и во овој и во идниот свет и век, и ни го дал нам. Но, треба да знаеме, и Светата Литургија нѐ учи на тоа: дека овој свет не е крај за човекот и светот, овој свет не е сè. Сета тенденција на овој свет е да се осамостои од Бога и од небото — (и вие го слушате изразот: „Не сакаме ние Небесна Србија, ние сакаме земна Србија“!) — но нема тука вистински успех, бидејќи таквата „самостојност“ бега, како разводнета кал од рацете, и ја губиме и онаа малку богодадена самостојност што Бог ни ја всадил при создавањето, бидејќи стануваме робови на светот, работите, злото, ѓаволот и најлошото од сè — робови на сопствените безизлези и бесмислености, стануваме „самоидоли“, како што кажува св. Андреј Критски (Великиот Канон). Ова, секако, не значи дека светот и животот во светот немаат смисла и содржина. Не, туку оваа земја, овој свет и живот — ова е благословен и богодаден живот, единствено прекрасно создание и дар, кој ни е даден нам еднаш од Бога Човекољубивиот и Седобриот, од Бога Светиот и Спасителниот, Кој сака сите луѓе, и сето создание, сите да се спасат и да дојдат во познание на Вистината, и во наследството на Вечниот Живот. Но, но сè е тука — во светот и историјата за човекот, и за сето создание. На тоа постојано нè потсетува Светата Литургија, и таа секогаш ни го дава како претвкус, како аванс, да го претвкусуваме Царството Небесно и Вечниот Живот уште овде и сега. Живееме овде по Божјата волја и благослов, од Бога е благословен овој живот, и децата, и сè по ред, што Бог дал, и дава, но не е тука крајот на сè, ниту е во тоа сета полнота и смисла на животот, битијата и вечното битисување.

Но, Светата Литургија е претвкус на Божјото Царство, и повеќе од тоа: таа е влез и почеток и вечера на Царството. Затоа Литургијата е нашиот идентитет. Кога сме во Литургијата, ние сме со Бога и Царството Негово, благословеното Царство на Отца и Сина и Светиот Дух. То ест, ние сме во бесмртна и непропадлива и живототворна радостотворна Заедница со Бога Живиот и Вистинскиот.

Голема тајна е тоа, и затоа не треба да бараме сето тоа да биде објаснето, сето тоа да биде изнесено „на чистина“, затоа и е Тајна, и тоа Тајна и на Идниот век. Голем е дарот на знаењето, голем е дарот на разумот, но човечкото битие и реалност, Божествената и човечката реалност, многу се пошироки од самото знаење. Знаењето е голем дар и богатство Божјо, но пошироко од знаењето е човечкото срце, и љубовта Христова го надминува секое знаење. За тоа така прекрасно ни говореше претходно Владиката Игнатиј, за тој однос со Бога во Христа, благодатта на Светиот Дух, односот и општењето кои ги создава заедницата. Секоја личност во Христа е веќе заедница со Бога и со ближните. Секоја личност е веќе во нуклеусот Црква. Секоја личност веќе е литургиско битие. Човекот е евхаристиско битие. Значи, веќе е во себе еден нуклеус, едно јадро — на она што ќе се надополнува, расте и ќе го преставува Христовото тело, Богочовековото тело — Црквата.

Срцето на нашата Православна вера е Светата Литургија, Светата Евхаристија, т.е., нашето собирање и соединување со Христа и меѓусебно во Христа. Христос во Литургијата и Црквата не само што присуствува, туку и го оприсутнува Своето Вечно Царство, ни го дава Својот божествен, богочовечки живот и благодат, ни станува достапен и духовно и телесно, и со Него се причестуваме и духовно и телесно, и ние стануваме Негови живи органи, Негови браќа и собраќа, сотелесници и сонаследници, синови Божји, восиновени во Него — Единородниот и Првородниот. Притоа нагласуваме за Светата Причест, дека таа не е само како некој медикамент, кој го земаме заради нашето добро, за здравје и просперитет, и т.н. Свето е Божественото Причестување, но тоа е и подалеку, повеќе од тоа: тоа е Тајна = Настан и израз на нашето најтесно соединување со Него, со Богочовековото Тело Негово, и со сите браќа наши кои се членови на тоа Негово Тело. Затоа е важно да се доаѓа во Црква, да учествуваме и да се причестуваме во Светата Евхаристија. Не за да нè има повеќе, не за на тој начин да манифестираме ова или она, туку да ја доживуваме и да ја вкусуваме со душата и телото реалноста на нашата вера како Задница со Светата Троица. Бидејќи Светата Троица е прототип на Црквата — Вечна Заедница на Три Личности во единството на вечното Битие и Живот и секое добро и блаженство.

Во Светата Литургија Црквата се моли и за отсутните, и за оние кои се на пат, и оние кои се во неволји, и за болните и за покојните. Сите се тука собрани и соединети во Христос Богочовекот, како органи под една Глава. Едната величествена Божја Тајна, која се нарекува Собор на Бога на собранието на боговите, и ние сме сите богови по благодат, восиновени во Единородниот Син Божји, Кој Се поистовети со нас, останувајќи она што беше, за нас да нè поистовети со Себе, и притоа да останеме и онакви какви што нè создал Бог. Не да исчезнеме, не да се претвориме во некои магли, во некои идеи и фикции, во некои мравки или петпарачи како што говореше Достоевски. Затоа Црквата ја потврдува и афирмира личноста. Литургијата ја потврдува и афирмира и прославува личноста, но не како индивидуа, за себе, како „секоја вошка, башка“, како што вели нашиот народ. Туку со Литургијата се остварува и партиципира, заедничари, вечната и бесмртната Заедница, навистина онтолошката заедница, благодатно — егзистенцијалната заедница, која живее, која се храни, која дише и која расте и очекува уште поголема полнота во Христа Воскреснатиот и повторно Доаѓаштиот. Литургијата е тоа движење кое оди кон Божествената полнота, како Есхатолошка Полнота на сè во Христа, кога ќе биде Бог сè во сè. И ние сите едно во Христа, со благодатта на Духот, и љубовта на Отца. Тоа веќе овде го претвкусуваме.

И кога би можеле, како што вели свети Кавасила, во моментот на нашето служење на Литургијата и причестувањето, да гледаме, како што тоа го гледале светителите, би ги виделе одеднаш сите, како пчели околу матицата, дека сме сите заедно собрани, како еден голем рој, онака како пупките на Гроздот, како гроздови на Лозата — Христос. Или како едно величествено живо Тело, во кое секој од нас е еден жив орган и член Христов, незаменлив, неповторлив, единствен, а повторно во заедница со другите, низ кое кружи истиот крвоток, истото срце, едниот ист Бог и Отец, едниот и ист Свет Дух, едниот и ист Христос Богочовек и Спасител. Сето тоа се извршува, совршува и се партиципира во Светата Литургија, преку љубовта и заедницата на Светата Троица: од Отецот, во Синот, преку Светиот Дух. Тоа и е Едниот Христос — Глава и Тело; Христос кој Принесува, и Кој се Принесува, Кој Прима, и Кој се раздава, како Овоплотен Син Божји кој стана Син Човечки, како еден и ист Христос — вчера и денес и до века (Евр. 13, 8).

Сакам да кажам, дека Светата Евхаристија = Литургија на Црквата е органски Собор на сите луѓе и на сето создание во Христа, Христоцентричен Собор и Собрание и Заедница на сите во едно Тело, во еден Храм, во еден дом Небоземен, во Живеалиштето Божјо во Духот (Еф. 2, 22). Сè е во едната Богочовечка, лично-соборна целина и полнота.

Православието е навистина еден голем благослов Божји, скапоценост која ни е дадена, но не како некој мртов капитал, туку како жив живот, како жива заедница, во која личностите се во заедница со Христа, Кој е во заедница со Отца, а сето тоа се врши, дејствува, функционира со Светиот Дух, преку Светите Тајни и светиот живот, а средиштето и собранието и врвот на тоа е во Светата Литургија. Таа е онаа сеопфатна, соборна Тајна, која се врши и извршува и усовршува. Таа е Христовата Сетајна како што често нагласува отец Јустин, а ние сме тука учесници, соучесници, соделатели, сотелесници и сокрвници Негови.

Ете во неколку зборови, најкратко појаснување на основните поими и називи на Светата Литургија. Литургијата како Божјо и народно дело. Бидејќи Црквата е — Народот Божји во Христа и околу Христа, Кој стана Прв Член на тој Народ, како Син Божји и Син Човечки, а Еден и Единствен, но Овоплотен и Вочовечен: за во Себе да ги собере сите Божји деца во Едно. Затоа и вели: „Ете Ме Мене и децата Мои што Ми ги даде Бог“ (Евр. 2, 13). Он Се стави на чело на тие деца, Он самиот стана Дете, Син Човечки, Новиот Родоначалник на човечкиот род, Нов Адам, Еден од нас, а во тој Едниот, ние многуте се наоѓаме и себеси, наоѓаме и заедништво со другите, преку заедницата со Него во Божествената Литургија = Евхаристија. Така бива овде на земјата, така ќе биде и на Небото во Вечерата Господова, во Царството на Славата, само уште поприсно, и по непосредно и попотполно. „Оти во Него телесно живее сета полнота на Божеството, и вие да имате полнота во Него“ (Кол. 2, 9-10).

Превод од српски јазик:
јеромонах Мојсеј (Тодоровски)

Изворник: Епископ Атанасије (Јефтић) „О Цркви и Литургији“ (избор чланака) – издање манастира Тврдош и Братства св. Симеона мироточивог 2007 год. – Врњци.

[1] Изговорено на Празникот на св. Игнатиј Богоносец; на Симпозиумот кој го организирал Епископот Херцеговачки Григориј, во Соборниот Храм во Требиње, 20. 12. 2006 (2.1.2007).